Çarpık kentleşme nedir? Şehirlerin düzensiz büyümesinin ardındaki gerçekler!
Çarpık kentleşme, şehirlerdeki plansız büyüme olarak özetlenebilir. Artan nüfus, denetim yetersizlikleri ve ekonomik sorunlar gibi pek çok nedenden kaynaklı olarak çarpık kentleşme sorunu yaşanabilir. İnsanlar belli bölgelerdeki iş olanaklarından yararlanmak ya da daha az maliyetle konut sahibi olmak için kamu arazilerine konut yapabilir. Ayrıca belediyelerin ve hükümet yetkililerinin gerekli analizleri yapmadan; bölgenin kapasitesini, deprem riskini göz önünde bulundurmadan belli bölgeleri yapılaşmaya açması da çarpık kentleşmeyi ortaya çıkarır. Bu sorunun üstesinden gelebilmek için yasal düzenlemelerin gözden geçirilmesinden tutun da deprem uzmanlarından görüş alınmasına kadar pek çok yapılması gereken iş mevcuttur. Kapsamlı bir şekilde şehirlerin durumu değerlendirildikten sonra imar izinleri verilmelidir.
Çarpık Kentleşme Ne Demek?
“Çarpık kentleşme ne demek?” sorusunu, Şehirlerin plansız ve rastgele büyümesi olarak yanıtlamak mümkündür. Çarpık kentleşme sürecinin hız kazanmasında düzensiz ve kontrolsüz yapılaşma vardır. Hızla artan nüfus oranı ve önü alınamaz hale gelen göç dalgaları, yapılaşmayı artırır. Çarpık kentleşme sonucunu doğuran plansız ve denetimsiz yapılaşma ise istenilmeyen kentleşme modellerini meydana getirir.
Çarpık kentleşmenin kökenleri Sanayi Devrimi’ne kadar uzanır. İnsanlar sanayi kuruluşlarında çalışmaya başlayınca kırsaldan ayrılarak ve fabrikaların çevresinde derme çatma evler kurarak yaşamlarını sürdürmeye çalışmıştır. Sayısı her geçen gün artan evler estetik kaygılar olmadan ve altyapı yeterliliği sorgulanmadan inşa edildiği için zaman içerisinde ciddi sorunlara yol açmıştır.
Türkiye, çarpık kentleşmenin en yaygın olarak yaşandığı ülkelerden biridir. Gecekondu olarak tabir edilen yapıların geçmiş yıllarda kontrolsüzce inşa edilmesi günümüzde ulaşım sorunlarından altyapı yetersizliklerine kadar pek çok sorun yaratır. Şehirlerin silüetinin bozulması, tarihi dokunun zarara uğraması gibi daha pek çok sorun da çarpık kentleşmenin neticesidir.
Kentlerin daha düzenli hâle getirilmesi ve sorunların büyümeden önlenmesi için bazı tedbirler alınmalıdır. Örneğin dünya genelinde iyi uygulama örneklerinin incelenmesi yoluyla yeni bir düzenleme yapılarak kentsel dönüşüme gidilebilir. Nüfusun belli bölgelere yığılmasını önlemek için kat sınırlaması da yapılabilir. Özellikle deprem riskinin yüksek olduğu yerlerde çok katlı yapıların yer almamasında fayda vardır.
Dolaylı yoldan çarpık kentleşmenin kontrolüne katkı sağlayacak konulardan biri de farklı bölgelerde iş olanaklarının artırılması, tarıma destek verilmesidir. Bu sayede insanlar büyükşehirlere göç etmek yerine bulundukları yerlerde rahatlıkla yaşamlarını sürdürebilirler.
Çarpık kentleşme nedir? Altyapı sorunları ve trafik karmaşasının kaynağı burada!
Çarpık kentleşmenin ciddi boyutlarda tehlike arz eden bir sorun olduğu istatistiklerden ve tarihsel süreçten de anlaşılabilir. Konuya ilişkin bazı önemli detayları şöyle sıralayabiliriz:
- Afrika, Güney Amerika ve Asya’da şehirlere yaşanan yoğun göç nüfusun ciddi oranda artmasına sebep olmuştur.
- Türkiye’nin yanı sıra Hindistan, İran, Meksika, Peru ve Brezilya’da gecekondulaşma ciddi bir sorundur. Özellikle Brezilya’da milyonlarca insan çok geniş gecekondu bölgelerinde yaşamını sürdürür.
- Türkiye’de gecekondu problemi 2. Dünya Savaşı sonrasında hızlanmıştır. Önlenemeyen bu problem için farklı yasalar çıkarılsa da olumlu bir sonuç elde edilememiştir.
- Günümüzde İstanbul başta olmak üzere farklı şehirlerde milyonlarca imara aykırı şekilde inşa edilen yapı olduğu tahmin edilmektedir.
Çarpık Kentleşme Neden Olur?
Yerleşim planında meydana gelen aksaklıklar, ekonomik faktörler, hızlı ve düzensiz sanayileşme, çarpık kentleşme sorununa yol açan başlıca unsurlar arasındadır. Çarpık kentleşmenin nedenlerini şöyle detaylandırabiliriz:
- Ekonomik nedenler çarpık kentleşmenin en önemli sebeplerinden biridir. İnsanlar daha iyi bir hayat kurmak için şehirlere göç eder. Ancak şehirlerdeki evlerin fiyatlarının yüksek olması kaçak yapılaşmaya yol açar.
- Sanayi şehirlerinde nüfusun kontrolsüz artması da çarpık kentleşmeye sebebiyet verir. Diğer şehirlerde iş olanaklarının kısıtlı olması nedeniyle İstanbul, İzmir, Kocaeli ve Ankara gibi büyük şehirlerde nüfus artar.
- Kentler için belli yerleşim planları oluşturulmaması ya da yasaların gerektiği gibi uygulanamaması da bu durumun nedenleri arasındadır.
Çarpık Kentleşme Sonuçları
Çarpık kentleşme nedir? Yaşam kalitesini düşüren bu sorunun nedenlerini öğrenin!
Çarpık kentleşmenin pek çok olumsuz sonucu vardır: Çarpık kentleşme nedeniyle büyükşehirlerde yaşamak zorlaşır. Örneğin İstanbul’da sabah işe gitmek için yola çıkan bir kişi kalabalık toplu taşıma araçlarında yolculuk yapmak zorunda kalır. Ayrıca işe ulaşım için geçirilen vaktin çok fazla olması iş gücü verimliliğini olumsuz etkiler.
Ekonominin bozulması da çarpık kentleşmenin bir neticesidir. Çok sayıda insanın büyükşehirlere gelmesi inşaat sektöründe yatırımları ciddi oranda artırır. Ancak inşaat odaklı bir ekonomik büyüme dengeleri bozarak diğer sektörlerin zayıflamasına yol açabilir. Öte yandan iş gücüne uygun iş imkânlarının olmaması da ciddi bir sorundur. Bu nedenle şehirde zor koşullarda yaşayan ailelerin sosyal yardımlarla desteklenmesi gerekir. Sosyal yardıma ihtiyaç duyan aile sayısının her geçen gün artması da ekonomik anlamda ciddi bir külfettir.
Çevre kirliliği çarpık kentleşmenin bir diğer sonucudur. Belediye ekiplerinin her bölgeye yeterli seviyede çöp toplama hizmeti sunamaması ve insanların bilinçsizliği nedeniyle çevre tahribatı artar. Isınma amacıyla kullanılan sobalardan çıkan zehirli gazlar neticesinde hava kirliliğinde de artış olur.
Kaynakların yetersiz kalması kentlerin genelini etkileyen bir soruna dönüşür. Su kaynaklarının yetersiz olması su kesintilerinin artmasına yol açabilir. Aynı zamanda elektriğin aşırı kullanımına bağlı trafo arızaları ve kesintiler de sıkça yaşanır. İşin bir diğer boyutu da suç oranlarının artmasıdır. Yoksulluk, iş olanaklarının yetersiz olması ve eğitime ulaşamama gibi sorunlar çarpık kentleşmenin olduğu bölgelerde suç oranlarının artmasına yol açar.
Türkiye’de çarpık kentleşmeye karşı yapılan çalışmalar son zamanlarda hızlandırıldı. Kentsel dönüşüm bu noktada atılan en önemli adımlardan biridir. İmara aykırı ve depreme dayanıksız yapıların yıkılarak yeni ve güçlü binaların inşa edilmesiyle daha düzenli bir yerleşim amaçlanır. Ayrıca deprem sırasında can ve mal kaybının önlenmesi açısından da kentsel dönüşüm önemlidir.
Toplu konut projelerine ağırlık verilmesi çarpık kentleşmeye karşı alınan bir önlemdir. Bu sayede insanlar kaçak yapılar yerine uygun fiyatlı toplu konut projelerine yönelir. Altyapıların yenilenmesi, kurulması gibi projelerle su baskınları ve kanalizasyon problemleri engellenebilir. Altyapının sorunsuz olması halk sağlığının korunması açısından da önemlidir.
Çarpık kentleşmenin olumsuz etkilerinden uzak, planlı ve modern yaşam alanlarında yerinizi alın. Çarpık yapılaşmayı ortadan kaldıran projelerle konforlu bir geleceğe adım atın. Natura Dünyası’nın tamamlanmış konut projelerini keşfetmek için hemen inceleyin!
